Stonehenge,
Lonndra’nın 130 km batısındaki Salisbury
düzlüğünde keşfedilmiş Neolitik Taş
Devri ile Bronz Çağı arası döneme
ait dini anıtsal yapılardır. Türkçe anlamı “Asılı Taşlar” olan Stonehenge, prehistorik dünyanın pagan inançlarının uygulama merkezi
iken; aynı zamanda tarih öncesi insanlığın astroloji
ile bütünleşik mitik inanç dünyasına dair işlikleri de yansıtır. Stonehenge’in
ilk aşaması, tam tarihi belirlenemese de, M.Ö.
3000’li yıllara aittir. Stonehenge,
iç içe çemberler biçiminde dizilmiş dikil taşlardan oluşur. Çemberimsi yapı,
eşit aralıklarla ile dizilmiş, dikey
iki taş üzerine yerleştirilen yatay
taşlardan (Lento) oluşur. Mimari
görünüm olarak yapı, ortasında sunak
(kurban yeri) benzeri bir taş ile onu çevreleyen iki halka ve dıştaki hendekten
oluşur. Büyük taş blokların keski ile yontulmasıyla ortaya çıkan, tahmini 100'ün üzerindeki taştan, bugün hala 17 tanesi ayaktadır, bazıları da
toprağa gömülüdür.
 |
| Stonehenge |
Dikili taş, Neolitik dönem inanç ve kültür dünyasında çok yaygındır; Menhir ve Dolmen adlı ile anılan dikit anıtlar, arkaik tarih öncesi Megalit kültüre ait tapınım ve mezar alanlarıdır. Bugün, Stonehenge’in ne amaç ile yapıldığı hala belirsizdir, bu konuda çok sayıda görüş var. Tapınak alanı olduğu kesindir; aynı zamanda gökyüzündeki gelişmeleri izlemek için yapılmış prehistorik gözlemevi olması da dikkat çekicidir. Kimler tarafından yapıldığı belli değildir; ibadet alanın, pagan Kelt Rahipleri’nin önderliğindeki bir topluluğa ait olduğu düşünülür. Diğer olasılık ise, Keltler’den önce bölgedeki Neolitik insanlığın, çemberimsi yapıyı inşa ettiğidir. Çok uzak bölgelerden kavimlerin, eski Romalılar’ın hatta arkaik Miken medeniyetinin dahi yapması muhtemeldir. Sonraki dönemlerde, yol ve ev yapımı için anıtsal bölgenin taşları yerinden söküldüğü için günümüze çok az şey kalır.
 |
| Stonehenge |
Stonehenge keşfedildiğinde, kendi tarihine
teolojik kök arayan Batı Dünyası
için çığır açmıştır. Fakat, sonrasında Anadolu
topraklarından çıkan çok daha eski, gelişkin ve gizemli Göbekli Tepe’nin keşfedilmesi ile önemini büyük oranda kaybeder. (Göbekli Tepe hakkında bilgi için tıklayınız) Son yapılan araştırmalar sonucu, Stonehenge’ın asılar boyunca, özellikle M.Ö. 2000’li yıllar ve sonrasında, mezar alanı olarak da kullanıldığını
gösterir. Bölgenin astroloji ile
ilgisi aşikârdır; Stonehenge çemberini bölen, mabedin girişinden geçen eksen; Yaz Dönencesi (21 Haziran) gün doğumuna
denk gelir. Kazılarda ortaya çıkan çakmaktaşı
ve hayvan kemiği yemek artıkları, bölgede dönemsel yerleşimin olduğunu, kurban ritüellerinin gerçekleştiğini
gösterir.
Arkeolojik
araştırmalar göstermektedir ki Stonehenge,
üç evrede tamamlanır. 1. Evre
Neolitik Çağ, M.Ö. 3200 ile 2500 arasıdır. Yapının çevresi, ortasında hendek
bulunan çemberimsi bir dış set ile çevrilmiştir. Hendeğin iç bölgelerinde 56 tane çukur bulunur. Aubrey Çukurları, John Aubrey tarafından bulunduğu için onun adı ile anılır. Aubrey
Çukurları'nın oluşturduğu çemberin, Ay’ın
yörünge hareketini ve Ay tutulmasını ölçmek için kullandığı düşünülür. Çevrili
alanın kuzeydoğu girişinde, Heel Stone
adı ile anılan 9 metre uzunluğunda
ve 45 ton ağırlığında kumtaşından
blok yer alır. Yaz aylarında doğan Güneş,
Hell Taşı ile aynı hizaya gelir. 2. Evre,
M.Ö. 2100 yıllara aittir; bu dönemde bölgeye giriş yolu Avenue, yapılır. Eşmerkezli ve iç içe iki çember meydana getiren
taş bloklar, 2. Evrede dikilir. Bu dönemin taşları farklıdır; Mavi taşlar kullanılır ve güney
bölgesinden buraya taşınır; büyük emek, insan gücü isteyen bu birikim ile
bölgeye 2. Evre ile yaklaşık 80 dikili
taş yerleştirilir. Dikili taşlar ve
Avenue yolu, Güneş’in Yaz gün dönümündeki doğuş konumuna (21 Haziran) göre ayarlanmıştır. Heel Taşı, insanların gökyüzü ile yaşamı anlamlandırma
çabasının izi gibidir.
 |
| Stonehenge |
3. Evrede, daha uzun taş bloklardan oluşan ufak çemberler yapılır. Mavi taşlar ile birlikte Sarsen (yabancı) taşları kullanılır. Sarsen taşlarının ortasındaki çember, Mavi taşlardan örülür, Sarsen taşları çok daha ağırdır; taşınması için o günlerin koşullarında 1000'den fazla insanın haftalarca taşıma yapmasını gerekir. Dış yüzeyleri, itina ile yontu edilen blokların at nalı biçimindeki dizimi dikkat çekicidir. 3. Evre inşaa faaliyeti, yarım kalır. Üzerinde hem fikir olunan tek olgu; Neolitik insanlar için bölgenin gökyüzünü, Güneş ve Ay hareketlerini izleme yeri (astronomi merkezi) olduğudur.
Bugün,
neo-pagan inançlı insanlar, Stonehenge'de gelip belli dönemlerde ibadet
eder. 5.000 yıl önce yıldızları gözlemek, hangi kişilerin aklına gelmişti, ellerindeki bilgi yâda inanç neydi?
 |
| Stonehenge Evreleri ve Planı |
