Eski Taş Devri (Paleolitik
Çağ) günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlayıp 15.000 yıl önce son bulmuş;
insanlık tarihinin en uzun çağıdır, evrim sürecidir. İlk insansı primat canlıların
ve Homo Sapiens’ın ortaya çıktığı Paleolitik Çağ; anatomi ve beyin yapısının
değişmesi, elin kullanması ve dil sürecinin ortaya çıktığı dönemdir. (İnsanın evrim süreci
hakkında detaylı bilgi için tıklayınız)
 |
| tarih öncesi çağlar |
1947 yılında Güney Amerika’da bir
mağarada milyon yıl öncesine ait bir çakıltaşı keşfedildi. Çakıltaşının
üzerinde insan yüzünü andıran bir figür vardı; figür, Hominid (insansı primat) fosil kalıntılarının yanında bulundu.
Figür, insansı bir canlının emeği ile ortaya çıkan bir temsil biçimi olabilir
mi?
 |
| milyon yıl öncesine ait çakıltaşı üzerindeki yüz temsili |
Taş
Devri, kendi içinde üç bölüme ayrılır: alt, orta, üst Paleolitik Çağ. Taş Devri insanı, besin üretme
bilgisine sahip olmadıkları için doğa koşullarının belirleyici etkisi altında ve
birikim olanağının dışında, avcı-toplayıcı ve konar-göçer gruplar halinde
yaşayan topluluklardı. Bazen mağara
içlerini, bazen de açık havada derme çatma düzenekleri sığınak olarak
kullanmış; iklim ve kıtlık koşullarının etkisi ile hareket etmişlerdi.
 |
| "Aslan İnsan" heykeli - 28-30 bin yıl öncesine ait, Almanya |
 |
| "Apollo 11 cave" adı verilen taş üzeri kömür boyama - 26-24 bin yıl, Namibya |
 |
| Mamut figürlü heykelcik - 35 bin yıl, Swabian Jura, Germany |
Alt Paleolitik
insanları, vahşi doğada korunma ve avlanma için basit taş aletler ürettiler. Daha sonraki
dönemlerde taş-yongalar ve iki yüzeyli basit el baltaları, kenarları
inceltilmiş ve ucu kazıcı hale getirilmiş biçimlere dönüştü. Üst paleolitik,
kendi içinde araç üretim kültürü üzerinden 4 bölüme ayrılır: Orinyasiyen (34-30 byö), Gravetiyen (30-22
byö), Solutreyen (22-18 byö) ve Magdalaniyen (18-11 byö) kültür. Orinyasiyen
dönemde dilgi, kazıcı, kargı ve mızrak; Solütreyen dönemde ok ve yay; Magdalenyen
dönemde tahıl toplanma için keskin dilgi ve balık avlamak için olta, zıpkın üretilmiştir.
Magdalenyen dönemindeki çeşitlilik ile
100 yakın alet tipi ortaya çıkmıştır.
 |
| At Başı heykeli - 16-14 bin yıl, Mas d'Azıl mağarası, Fransa |
 |
| Dolni Vestonice Maskı - fildişi oyma asimetrik yüz temsili, üst paleolitik dönem, Çekoslovakya |
 |
| "Brassempouy Venüsü" - En eski realistik insan yüzü temsili, 25-23 bin yıl, Fransa |
Paleoltik
Çağ ile Sanatın Doğuşu
Üst Paleolitik Çağ ile
birlikte (45.000-12.000 byö) insanlık tarihinde ilkel ve figüratif sanat başlamıştır. Tarih
öncesi sanat ürünleri, taşınabilir sanat (portable art) ve mağara sanatı
(parietal art) olarak ikiye ayrılabilir. Kalsit, limonit, hermatit ve kalsit kaya yüzeyler ve başta fildişi
olmak üzere hayvan kemikleri figüratif amaçla kullanılmıştır. Kemiklerinden
oyma figürler, kolye benzeri takılar, flüt benzeri basit müzik aletleri ve
Venüs heykelcikleri olarak tanımlanan kadın temsilleri; taşınabilir ilk sanat
ürünleri olarak kabul edilir. Mezarların yakınında bulunan Venüs
heykelciklerinin, dünya ve ruhlar âleminin yaratıcısı ana-toprak tanrıça
inanışının işareti, muska olduğu görülmektedir. Hayvan motiflerinin çokça kullanıldığı taşınabilir
ve ufak objeler, arkaik insanın animalist inancının yansıyan görünümüdür. (Ana Tanrıça inanışı ve kültleri hakkında detaylı bilgi
için tıklayınız)
 |
| Bizon Gravür - 17-15 bin yıl, Mas d'Azil mağarası Fransa |
 |
| Aslan yada Ayı figürü - fildişi kazıma heykelcik, 40 bin yıl, Vogelherd mağarası Almanya |
Mağara sanatı;
kaya yüzeyinin özelliği, kullanılan kazıma aracı ve yapan kişinin yeteneğine
göre farklı figürler ortaya çıkmıştır. Kaya
üzerine yapılan mağara sanatı: boyama (peinture), alçak kabartma (bas-relief)
ve sert kazıma (gravure) olmak üzere üç çeşittir. (Mağara sanatı hakkında detaylı bilgi için tıklayınız)
 |
| Dişi ve Yavru Keçi Gravürü - paleolitik dönem, Sorciers mağarası, Fransa |
 |
| Kilden yapılmış yüksek kabartma Bizon heykelleri - 15-12 bin yıl, Audoubert mağarası Fransa |
 |
| "Dansçılar" adı verilen kazıma mağara figürü - 20 bin yıl, Gönnersdorf mağarası Almanya |
İlk
Müzik Aletleri
Şimdilik, insanlık tarihinin en
eski müzik aletleri; Almanya’daki Hohle Fels mağarası, Ukranya’nın Mezine
ve Slovenya’nın Divje Babe bölgelerinde bulunan ilkel flütler dir. Mamut, ren geyiği, ayı ve kuş kemiğinden
üretilmiş flütlerin; Orinyasiyen dönem ve öncesine (35 ile 43 byö) ait
oldukları tespit edilmiştir. İlkel insanlar müziği, animalist dünya görüşü
içinde ve ritüellerinde şamanik dans, büyü ve esrime pratikleri için
kullanmıştı.
 |
| Hayvan kemiklerinden yapılmış, taş devri flütler - 43 ile 35 bin yıl, Almanya-Ukranya-Slovenya |
 |
| Kadın ve Vulva figürleri - 14 bin yıl, Magdalaniyen kültür, Sorciers mağarası Fransa |
 |
| Fildişi Kazıma Heykel - 26-24 bin yıl, Dolni Vestonice Mağarası, Moldavya |
