Mağara Sanatı -3. Bölüm: Chauvet ve Niaux Mağarası

Taş devrinin son döneminde insanlar boya pigmentlerini, madenlerden üretmeyi öğrenmişlerdi. Kırmızı ve sarı, demir cevherinden; siyah ve koyu renkler manganezden üretilmişti. Hayvan kürklerinden yapılan fırçalarla boyalar mağaranın nemli duvarlarına sürülmüş; yontulmuş çubuklarla desenlerin dış konturları çizilmiş, çizimin iç bölgeleri ise kemikten yapılmış boruların içinden toz boyalar üflenerek renklendirilmişti. Resimlerde mekan, manzara çizilmeyip yok sayılmış, hayvanların aksiyonları detaylandırılmıştı.

At resimi - Niaux Mağarası, Fransa

Bizon resmi - Niaux Mağarası 

Yaklaşık 25 bin yıl süren mağara resimlerinin teması, hayvanlar ve onlara eşlik eden -bugün için imge ve anlam olarak bize muğlâk gelen- soyut işaretlerdi. Geometrik motiflerin çiziminde çoğunlukla hayvan kemiği ve boynuzu kullanmıştı. Fransa’da bulunan Niaux Mağarası (15-18 byö) resimleri; hem görsel kontrast kullanımı, hem de bugünkü dil ve anlam çerçevesi bağlamında içeriğine nüfus edemediğimiz gösterge işaretleri yansıtmaktaydı.

Geometrik işaretler - Niaux Mağarası

İlerlemeci tarih ekolünün kabul ettiği genel görüşe göre; ilk önce basit ve primitif figürlerin üretildiği Orinyasiyen kültür (34-30 byö) yaşanmış, daha sonra alet üretimi ve bilgi birikimi ile Magdalaniyen kültüründe (18-11 byö) bugün için gerçekçi ve fantastik denilebilecek resimlerin üretildiği (Lascaux ve Altamira mağarası) gelişkin çizimler ortaya çıkmıştı. Fakat son yıllarda yapılan “karbon 14” metodu dışındaki yeni tarihlendirme sonuçları göstermektedir ki; mağara resimleri ve üst paleolitik eko-kültür, ilerlemeci tarih çizgisini tam olarak yansıtmamaktadır.

iki bizon ve çevresinde atlar -  Niaux Mağarası

Chauvet Mağarası

Tarih öncesi sanat konusunda en önemli keşiflerden biri, 1994 yılında gerçekleşti.  Fransa’daki Ardeche Kanyonu’nda bulgulanan Chauvet Mağarası özellikle tarihlendirme konusunda yeni sonuçlar ortaya çıkardı. Chauvet Mağarası’ndaki göz alıcı resimler, ilerlemeci tarih anlayışını büyük oranda çürütmüş oldu. Chauvet Mağarası resimleri, hem gelişkin görsel figürlere sahip idi, hem de Orinyasiyen döneme tarihlendirilmesiyle Lascaux Mağarası’dan yaklaşık 15 bin sene öncesine ait idi. Chauvet Mağarası, yaklaşık 33 ile 30 bin yıl öncesine dayanıyordu.

Chauvet Mağarası, Fransa 

 Kaya üzerine boyama resim - Chauvet Mağarası

Resimlerin gözden uzak ve az ışık alan mağara bölümlerine çizilmesi; göstermek, manzara sunmak amacıyla yapılmadığını, hatta estetik bir kalıcılığa değil de büyü-ayin-dans ritüellerine hizmet ettiğini akla getirmektedir. Diğer bir ilginç durum ise, yapılan resimlerin zemin ile uyum göstermemesidir. Üst üste yığılmış ve farklı zaman aralıkları ile devam edildiği anlaşılan çizimler; bazen zemin nedeniyle yarım kalmış, bazen de bakış açısı dahi dikkate alınmayıp mağaraların tavan bölümlerine çizilmiştir. Zemin ve figürlerdeki düzensizliğin ilk akla getirdiği esrime amaçlı olduğu ve bugünkü anlamda “manzara resmi” benzeri görsel etki hedeflenmediğidir. 

Aslanlar Paneli resmi - Chauvet Mağarası

At Başları çizimi - Chauvet Mağarası

Mağara çizimlerinin bazılarında görülen bir başka ilginç durum; figürlerin, diğer figür ve çevre koşullarının dışında, hatta soyutlanmış biçimde temsil edilmesidir. Hem zemin ile hem de diğer figürden bağımsız gibi görünen herhangi bir figür; sanki dünya dışılığını, mistik yönünü hatta büyü içeriğini çağrıştırmakta ve doğa ötesi kendilik izlenimini vermektedir. Şamanlar veya mistikler deneyimlerde esrime, vecit halini elde etmek için dans, müzik ile birlikte doğaya öykünmenin etkisini katılımcılara vermek -hatta insanın kendisi ile çevresi arasında boşluk-kopukluk duyumunun sağlanmak- için bu çizimlere yönelmiş olabilirler. 
Büyüsel etkiyi hedefleyen ilkel insanın, yaşamını ve sınırını bildiği doğal karşısında, doğayı aşmanın bir vizyonu olarak mağara izbelerine resim çizmesi, o dönemin özgül yaşam koşullarda varoluş pratiği iken, bugün bize sanat eseri olarak görünmektedir.

Devam Edecek